Yanma ve yangın bilgisi, yangın sebepleri, yangın sınıfları, söndürme maddeleri ve söndürme teknikleri, yangın önleme bilgisi, ev ve işyerinde alınacak tedbirler teorik yangın eğitiminin kapsamına girmektedir.
Yanma ve Yangın Bilgisi
Yanma: Bir yanıcı maddenin hızlı bir şekilde kendi kendine oksidasyona uğraması veya; oksijen, yanıcı madde ve ısının bileşimi ile meydana gelen kimyasal reaksiyondur.
Yangının Sebepleri
1- İhmal
2- Unutkanlık
3- Teknik arıza
4- Kaza
5- Sabotaj
6- Doğal nedenler
7- Çevre temizliği atıklarının iyi değerlendirilmemesi
Yangın Sınıfları
1-Yavaş Yanma (Yavaş Oksidasyon)
2-Kendi Kendine Yanma
3-Hızlı Yanma
4-Parlamalı ve Patlamalı Şekilde Yanma
Söndürme Teknikleri
Yanmayı meydana getiren unsurlardan en az bir tanesini safdışı ederek söndürme gerçekleştirilir.
Söndürme Yöntemleri: Soğutma, Boğma, Yakıtı Giderme ve Zincirleme Reaksiyonu Engelleme olmak üzere dört adet söndürme yöntemi vardır.
Soğutma: Yanıcı maddeden ısı alınarak, sıcaklığını tutuşma derecesinin altına düşürmektir. Mesela Yün’ün tutuşma sıcaklığı 600 oC dır. Yanmakta olan yün 550 oC a soğutulduğunda söner.
Boğma: Oksijen konsantrasyonunu yanma için gerekli oranın altına indirmektir. Mesela otomatik CO2 ‘li Söndürme sistemi dizayn edilirken ilgili hacimdeki Oksijenin oranını % 15’ e indirecek miktar hesaplanır. Oksijenin sıfırlanması gerekmez. Oksijen oranı % 16 nın altına azaltıldığında yangın sönecektir.
Yakıtı Giderme: Bazı durumlarda, yakıt kaynağını ortadan kaldırarak yangın etkin şekilde söndürülür. Yakıt kaynağını yok etmek için sıvı ya da gaz akışı durdurulur. Mesela Doğalgaz vanasının kapatılması ile yakıt kesilecektir. veya yangının yolu üzerindeki katı yakıt ortadan kaldırılır. Orman yangınlarındaki karşı ateş metodu ve şaplak bu yönteme dayanır. Ya da yanıcı maddenin yüzeyi kaplanılarak yanıcı buhar çıkışı engellenir. ABC tozu eriyerek katının gözeneklerini öter ve yanıcı gaz çıkışını engeller. AFFF tipi köpük boğma ve soğutmanın yanı sıra sıvı üzerinde su filmi oluşturarak yanıcı gazların buharlaşmasını engeller. Dolayısıyla yangın devam edemez. Ayrıca bazı söndürme maddelerinin kimyasal ve fiziksel etkilerle yanıcı maddenin tutuşma sıcaklığını yükseltmesi ve yanmaz hale getirmesi ile yangının devam etmesi engellenir. Mesela alkol yangınında su sıkılarak yapılan seyreltme yangının devam etmesini engelleyecektir
Zincirleme Reaksiyonu Engelleme: Kuru Kimyevi Tozlar ve Halojenli Hidrokarbonlar gibi bazı söndürme maddeleri yanıcı madde ile ısı üretmeyen reaksiyonlar meydana getirerek, alev üreten kimyasal reaksiyonu keserler, alevlenmeyi durdururlar. Mesela Halon gazı uygulandığında halojenlerle reaksiyon oluşur ve oksidasyon ani olarak durur.
Söndürme Maddeleri
Söndürme maddelerinin kullanılması, yanıcı maddenin türüne göre değişkenlik arz etmektedir. Yangınlarda başarılı olmanın en temel şartı uygun söndürme maddesi seçimine bağlıdır. Profesyonel şehir İtfaiyeleri, iş yerinin özel güvenlik veya itfai hizmetlerini sunan görevlilerine göre söndürme maddesi seçiminde daha fazla zorlanmaktadır. Müdahale edilen her yangın gerek yanıcı madde farklılıkları gerekse müdahale tekniği açısından bir diğeriyle farklı olmakta ve bu farklılıklarda kısa sürede olsa müdahaleden önce bir araştırma yapma ihtiyacı göstermektedir. (Yangın yükü, yanıcı madde cinsi, müdahale yöntemleri v.b )
Yangınlarda iyi araştırma yapılmadan seçilen söndürme maddesi bazen gereksiz zaman kayıplarına ve doğal olarak ta yangının yayılmasına sebep olmakta, bazen de söndürme maddesinin israfına ve maddi açıdan kurumun zararına yol açmaktadır. (Örnek: Köpükle müdahale edip, daha sonra aynı bölgeye su kullanılması)
Ev ve İşyerinde Alınacak TedbirlerKüçük bir yangın başlangıcının, büyük alevlere dönüşmesini önlemek amacıyla yapıların projelendirme aşamasından itibarenyangından korunma şartname ve yönetmeliklerine bağlı kalınması gerekir.
Kurum, kuruluş ve iş yerlerinde yangını önleyici tedbirler iki kısımda ele alınır.
Yapısal bakımdan yangından korunma:
Yapılarda yanmaz veya yanması güç yapı malzemelerinin kullanılması,
Yangının yayılmasını önlemek amacıyla , yangın bölümleri oluşturma,
Dumanların yayılmasını önlemek için duvardan sızmaları önleme,
Yangına yüksek derecede dayanıklı yapı saçimi,
Yangının etkilerinden korunmuş kısa kaçış yollarının sağlanması,
Ateşleyici ve yanıcı malzeme kaynaklarının ayrılması,
Her an çalışabilecek durumda faal yangı söndürme cihazları bulundurulmalıdır.
Organizasyon bakımından yangından korunma:
İyi bir bina idaresi,
Gerekli yasakların konulması,
Sabit tesisatın sık sık kontrolden geçirilmesi,
Yangınla savaş tatbikatnın yapılması,
Acil ışıklandırma sisteminin kurulması,
Gereksiz yangın yükünün kaldırılması,
Korunma sistemi ve planının düzenli kontrolünün yapılması,
Düzenli bir şekilde alan tatbikatlarının yapılması.
Ev ve İş Yerlerinde Alınacak Önlemler
Çatlak, hatalı inşa edilmiş veya dolmuş bacalar yangın nedeni olabilir.Bacalar devamlı temizlenmelidir,
Tavan arası ve bodrumlar temiz tutulmalıdır,
Yanıcı maddeler evinizin veya iş yerinizin uygun bir yerinde saklanmalıdır,
Soba, kalörifer ve mutfak ocaklarından çıkabilecek yangınlara dikkat edilmelidir,
Çocukların ateşle oynamalarına engel olunmalıdır,
Sigara içilmemesi gereken yerlerde bu kurala uyulmalıdır,
Kaynak ve kesme işlemlerinde çok dikkatli olunmalıdır,
Elektrik donanımına ehliyetsiz kişiler el sürmemelidir,
LPG tüplerinin bulunduğu mutfak ve banyolar sürekli havalandırılmalıdır,
Yangına karşı korunmak ucuzdur. Evinizde ve iş yerinizde yangına karşı önlemler almak sanıldığı kadar pahalı değil, tam tersine ucuzdur. Üstelik yangına karşı korunma cihaz ve donanımları yüksek nitelikte ve sağlam olarak üretildikleri için uzun ömürlüdür ve yıllarca hizmet verebilirler.